Heybowiczowie z Janiszek -,,Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej”

Wzmianki o dobrach Janiszki, folwarku Janiszki oraz o rodzinie Heybowiczów z Janiszek zamieszczone zostały w opracowaniu: Praca zbiorowa pod redakcją Jerzego Antoniewicza Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej,  Prace Białostockiego Towarzystwa Naukowego Nr 1, Białostockie Towarzystwo Naukowe, Białystok 1963, s. 58, 122, 126, 127, 171, 173, 177, 192, 197, 202, 204,  207, 2111.

Dowiadujemy się tam, że pierwsza wzmianka o Janiszkach pochodzi z roku 1522.  Król Zygmunt I dnia 28 października 1522 r.  nadał duży obszar ziemi, jezior i lasów swojemu pisarzowi i marszałkowi, o nazwisku Kopoć Wasilewicz. W dokumencie opisano granice nadania. Znalazły się w nich dobra Janiszki. Z rąk rodu Kopciów Janiszki przeszły w 1676 r. do rąk Krystyny Konstancji z Giblów, żony 1 v. Pawła Podchocimskiego i 2 v. Władysława Jerzego Kosiłły. Z czasem, zgodnie z ówczesnym prawem dziedziczenia, szósta część dóbr Janiszki przypadła księdzu Dominikowi Podchocimskiemu, kaznodziei generalnemu dominikanów, który zapisał swój spadek sejneńskim dominikanom. Dominikanie sprzedali następnie swój udział w majątku przyrodniej siostrze Dominika, Joannie Helenie z Kosiłłów, żonie Kazimierza Piątkowskiego. Ich potomek, Kazimierz Piątkowski, starosta łoździejski, był jeszcze w 1734 r. właścicielem dóbr Janiszki, które w tym czasie obejmowały folwark Janiszki oraz cztery wsie: Bubele, Marcinkańce, Bierżynie i Gawieniańce.

Dobra Janiszki w 1775 r. przeszły do rąk Marcina Ochotnickiego (zmarłego 14 lipca 1803 r.), ożenionego z Brygidą Chreptowiczówną. Wniesiony przez nią w posagu folwark Reszecie nazwał on Ochotnikami (1775), przyłączył do dóbr Janiszki i za zgodą biskupa wileńskiego zbudował tam kaplicę.  W granicach dóbr założył nową wieś Nowosady (1789 r.) i odbudował opustoszałą wieś Pożory, czyli Pojeziorki. Do dóbr zarządzanych przez Marcina Ochotnickiego należała osada karczemna Szklarnia, położona przy ważnym wówczas trakcie z Grodna do Kalwarii oraz młyn Rubieżanka (lub Rubieżnica) nad rzeczką o tej samej nazwie.

W 1790 r. folwark Janiszki i wieś Bubele (bez młyna i osady karczemnej Szklarnia) stały się własnością Wincentego Żyźniewskiego (zmarłego 23 grudnia 1803 r.), następnie jego syna Jana Żyźniewskiego (zm. w 1847 r.) oraz wnuka, Wincentego Leona Żyźniewskiego. Ten ostatni przeniósł się z Janiszek do Suwałk i został tam urzędnikiem Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego.  Od 1852 r. właścicielem Janiszek  był Aleksander Heybowicz, a następnie jego syn Tadeusz Heybowicz. A ostatni właściciele Janiszek to Przemysław Świątecki oraz jego syn Józef Świątecki.

Zula Borewicz, prawnuczka Przemysława Świąteckiego dodaje, że ostatnimi właścicielami Janiszek byli: Przemysław Świątecki, jego brat Olgierd Świątecki, dziadek Zuli oraz syn  Przemysława, Józef Świątecki.

Z Janiszkami związany był także brat Tadeusza, Konstanty Heybowicz, zesłany na Syberię za działalność nieodległościową jeszcze przed Powstaniem Styczniowym 1863 r.  Jego córki, Józefa i Zofia Ołeksiuk (siostry Kazimierza Heybowicza, Powstańca Sejneńskiego) były nauczycielkami i mieszkały w Sejnach. Warto tu wspomnieć o ich udziale w tajnym nauczaniu dzieci i młodzieży podczas niemieckiej okupacji Sejn. W opracowaniu:  Praca zbiorowa pod redakcją Jana AskanisaMateriały do dziejów ziemi sejneńskiej, t. II. Prace Białostockiego Towarzystwa Naukowego Nr 22, Białostockie Towarzystwo Naukowe, Warszawa 1975, w artykule Marii Kolendo pod tytułem Tajne nauczanie w okresie II wojny światowej w Sejneńskiem, strony 307-332, na stronie 3142 Zofia Ołeksiuk i jej mąż Jan Ołeksiuk są wymienieni w grupie nauczycieli prowadzących tajne nauczanie na poziomie podstawowym. Józefa Heybowicz wymieniona jest tam także jako nauczycielka prowadząca tajne nauczanie na poziomie szkoły średniej. W opracowaniu podano nawet liczby uczniów prowadzonych przez poszczególnych nauczycieli w kolejnych latach okupacji. Liczby uczniów nauczanych przez Zofię i Jana Ołeksiuków oraz przez Józefę Heybowicz były znacznie wyższe od liczby uczniów prowadzonych w tym czasie przez innych nauczycieli tajnego nauczania.

1https://pbc.biaman.pl/dlibra/publication/13600/edition/12977/content

2https://pbc.biaman.pl/dlibra/publication/16206/edition/15468/content

Dodaj do zakładek Link.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *