Jan Łazarewicz „Budrys” „Jan Budrys”, ur. 7 VIII 1900 roku w Suwałkach, syn Józefa (podoficer zawodowy armii rosyjskiej, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, chorąży Wojska Polskiego, zm. w 1927 roku) i Walerii z Sadowskich (1873–1947). Miał trzech braci: Piotra (również członka POW, patrz niżej), Konstantego Stefana (ur. 8 II 1908 roku w Suwałkach, absolwenta Politechniki Warszawskiej, inżyniera chemika, podporucznika rezerwy artylerii 29 Pułku Artylerii Lekkiej w Grodnie, zamordowanego w Katyniu), Pawła Juliana (ur. 5 II 1910, w marcu 1939 roku porucznika 13 Pułku Piechoty, we wrześniu 1939 roku oficera KOP, poległego w pierwszych dniach wojny na pograniczu polsko-słowackim, pochowanego na cmentarzu w Certizne) oraz siostrę Eugenię (1902–1970). Dzieciństwo spędził w majątku Siemieniszki na Litwie. Później jego rodzina mieszkała w drewnianym domu przy ulicy Sejneńskiej 36 w Suwałkach (obecnie nie istnieje). W 1909 roku złożył egzamin wstępny do I klasy i rozpoczął naukę w gimnazjum męskim w Suwałkach. W 1914 roku po wybuchu wojny wraz z rodzicami został ewakuowany do Wilna, a następnie do Orła, gdzie kontynuował naukę i ukończył sześć klas gimnazjum. W czasie nauki w Wilnie wstąpił do tajnego Harcerstwa, a po przyjeździe do Orła w 1916 roku założył „uczniowską organizację harcerską” i należał do Hufca Harcerskiego w Orle. Od stycznia 1918 roku był też członkiem zakonspirowanej I Orłowskiej Drużyny Harcerskiej im. księcia Józefa Poniatowskiego, której komendantem był Józef Skwarnicki. W lipcu 1918 roku wyjechał do kraju. Po powrocie do Suwałk, w sierpniu wstąpił do POW i został zaprzysiężony przez Jana Wielgata ps. „Lot”. Brał udział w pracach organizacyjnych na terenie powiatu suwalskiego o sejneńskiego. Jak wspominał: „powierzono mi przez P.O.W. mi prowadzenie wywiadu zbieranie funduszów i broni oraz uświadamianie i organizowanie młodzieży. W bardzo wielu wypadkach mieszkanie moich rodziców było oddane do rozporządzenia przyjeżdzających ze stolicy kierowników P.O.W. jak również na konspiracyjne zebrania”. Brał udział w koncentracji oddziałów POW na cmentarzu parafialnym w Suwałkach w nocy 11 XI 1918 roku. Po utworzeniu Koedukacyjnego Gimnazjum Tymczasowej Rady Obywatelskiej Okręgu Suwalskiego został przyjęty do klasy szóstej i „wśród kolegów […] na własną rękę [założył] drużynę strzelecką, którą stopniowo zaopatruje w broń i amunicję”. Po przybyciu do Suwałk oficerów Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego i zorganizowaniu Dowództwa Obrony Kresów Ziemi Suwalskiej „d-ctwo P.O.W. przejmuje tę drużynę pod swoją komendę”. „Znając dobrze stosunki powiatów b. guberni suwalskiej, wchodzących obecnie w skład Litwy Kowieńskiej” z polecenia ppor. Janusza Ostrowskiego prowadził wywiad oraz akcję uświadamiającą „wśród ludności polskiej w miasteczkach i dworach” w rejonie Mariampola, Simna i Olity. „Zimą (przypuszczalnie w lutym) 1919 roku, wobec rozkonspirowania przez Niemców prac P.O.W. Suwałki w Olicie”, gdzie przebył „z rozkazami komendy P.O.W., tylko dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności” uniknął aresztowania i po kilku dniach ukrywania się wraz z dwoma innymi członkami organizacji pieszo powrócił do Suwałk. W okresie aresztowań w Suwałkach spowodowanych „wsypą” w końcu kwietnia 1919 roku, w domu jego rodziców ukrywał „p. J[anusza] Ostrowskiego, [Tomasza] Rzepeckiego i innych”. Brał udział w akcji wysadzenia torów kolejowych w Dąbrówce koło Suwałk w nocy z 3 na 4 VI 1919 r. Następnie ze względu na groźbę aresztowania przedostał się poza linię demarkacyjną do Rajgrodu, gdzie wstąpił do konnego oddziału partyzanckiego Dowództwa Obrony Kresów Ziemi Suwalskiej pod dowództwem por. Antoniego Lipskiego, w którym służył już jego brat. W jego składzie brał udział w wypadach dywersyjnych i starciach pod Czarniewem, Śluzą Sosnowo, Barszczami, Bargłowem, Solistówką i Nettą oraz w powstaniu sejneńskim. Po rozwiązaniu oddziałów powstańczych wstąpił do 41 Suwalskiego Pułku Piechoty, a następnie od 12 XI 1919 roku służył w 21 Pułku Ułanów, biorąc udział w walkach na froncie polsko-bolszewickim (w jego aktach personalnych w jednym z wpisów jako datę wstąpienia do Wojska Polskiego podano 2 II 1919, a od maja 1919 roku miał służyć w 21 pułku ułanów). 15 III 1921 roku (według innego wpisu 21 II 1921 roku) został zdemobilizowany. Po zwolnieniu z wojska wrócił do Suwałk i kontynuował naukę w gimnazjum męskim w Suwałkach, które ukończył w 1922 roku (co najmniej od 1926 roku jego rodzice mieszkali w Suwałkach przy ulicy 3 Maja 16). Następnie uzyskał absolutorium na Wydziale Przyrodniczo-Matematycznym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Równocześnie pracował jako nauczyciel w Gimnazjum św. Kazimierza w Nowej Wilejce i w Szkole Zawodowej im. Promienistych w Wilnie jako kierownik. 1 IX 1924 roku przy szkole zawodowej zorganizował hufiec PW, który prowadził jako instruktor. Od 27 VII do 22 VIII 1925 roku odbył ćwiczenia w 23 Pułku Ułanów Grodzieńskich w Wilnie. 29 VI 1926 roku, będąc studentem trzeciego roku USB, wystąpił z wnioskiem o mianowanie go na stopień oficerski. 28 X 1926 roku został mianowany podporucznikiem rezerwy ze starszeństwem z 1 VII 1925 roku i przydziałem do 3 Pułku Szwoleżerów Mazowieckich w Suwałkach. Od 14 V do 24 VI 1928 roku odbył sześciotygodniowe ćwiczenia rezerwy w szwadronie ckm macierzystego pułku. W opinii o nim zapisano m.in.: „Człowiek wzorowy. Oficer mało doświadczony. Bardzo dobry”. 15 VII 1929 roku został ponownie powołany na ćwiczenia rezerwy w szwadronie ckm, a 15 lipca przesunięty do 3 szwadronu, a po ich ukończeniu 10 sierpnia zwolniony do rezerwy (oceniony jako „b. dobry oficer”). 12 VI 1930 roku otrzymał odroczenie na rok terminu kolejnych ćwiczeń. Od 6 VII do 8 VIII 1931 roku ukończył kurs dowódców plutonów konnych zwiadowców w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu (uzyskał ocenę przeciętną, „charakter wyrobiony, nieco cywilny, […] fizycznie słaby, jeździec słaby, ani bystrości umysłu, ani sprytu nie przejawia, zdolności kierownicze przeciętne”), a następnie odesłany na praktykę do 5 Pułku Piechoty Legionów w Wilnie. Po zakończeniu ćwiczeń 15 VIII 1931 roku został zwolniony do rezerwy. Po raz kolejny na ćwiczenia rezerwy powołany został do 3 pułku szwoleżerów w okresie od 1 do 22 VIII 1932, a następnie do 10 IX brał udział w ćwiczeniach jako dowódca plutonu konnych zwiadowców w 5 Pułku Piechoty w Wilnie. Zastępca dowódcy 3 pułku szwoleżerów w opinii z 1932 roku pisał o nim: „Charakter wyrobiony życiowo i zrównoważony. O podwładnych dbały i nimi się interesuje. Stosunek do przełożonych wzorowy jak również w stosunkach towarzyskich zachowanie bez zarzutu. Zdolności fizyczne bez zarzutu. Umysł bystry i rzutki. Łatwo orientujący się. Jako wychowawca b. dobry. Na stanowisko dowódcy plutonu w zupełności odpowiada. Bardzo dobry oficer”. W latach 30. został przeniesiony do 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich w Wilnie. Od 1929 był dyrektorem Izby Rzemieślniczej w Wilnie, a od 1932 roku dyrektorem Izby Rzemieślniczej we Włocławku (w 1936 roku wchodził w skład zarządu Wojewódzkiej Izby Rzemieślniczej we Włocławku), a po jej przeniesieniu w 1938 roku do Płocka dyrektorem Izby Rzemieślniczej w Płocku. Był także sekretarzem zarządu utworzonej w 1936 roku spółdzielni „Bazar Rzemiosła Kielecko-Kujawsko-Lubelska Organizacja Handlowa Rzemiosła Spółdzielnia z odpowiedzialnością udziałami w Kielcach”. Wielokrotnie aktywnie uczestniczył w spotkaniach i konferencjach poświęconych tematyce gospodarczej i rozwoju rzemiosła, wygłaszając poświęcone tym zagadnieniom odczyty i referaty. Angażował się też w działalność społeczną. Był członkiem BBWR. 16 IX 1933 roku wszedł w skład Rzemieślniczego Komitetu Wojewódzkiego Pożyczki Narodowej. We wrześniu 1939 roku został zmobilizowany do 17 Pułku Ułanów Wielkopolskich. Brał udział w bitwie nad Bzurą. Później wraz z jednym z oficerów próbował przedostać się w kierunku granicy rumuńskiej i dalej do Francji. Uniknął niewoli podczas przejścia przez zajętą przez Sowietów wieś, jednak później, podczas forsowania Sanu został zatrzymany przez patrol niemiecki i dostał się do niewoli. Przebywał w Oflagu VIIA Murnau (nr jeńca 15879). Po wyzwoleniu obozu w latach 1945–1946 służył w 2 Korpusie Polskim we Włoszech, pełniąc m.in. funkcję wojskowego komendant miasta Casamassima koło Bari. Po ewakuacji do Anglii przebywał w obozie przejściowym, gdzie spotkał brata Piotra. W 1947 roku wrócił do Polski. Na krótko został wówczas dyrektorem Izby Rzemieślniczej w Płocku. W 1948 roku zorganizował i był pierwszym dyrektorem, a następnie wicedyrektorem Związku Zakładów Doskonalenia Rzemiosła w Warszawie (od 1962 roku Związek Zakładów Doskonalenia Zawodowego w Warszawie), a w latach 1960–1970 pracował jako wykładowca w Centralnym Ośrodku Doskonalenia Kadr Kierowniczych w Warszawie (obecnie Krajowa Szkoła Administracji Publicznej w Warszawie). Zmarł 2 XI 1981 roku. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym Północnym (na „Wólce Węglowej” w Warszawie. W roku 1930 roku ożenił się z Aliną z domu Rudomina (1903–2002), nauczycielką szkoły podstawowej, z która miał syna Jerzego (ur. 31 III 1940, lekarz, profesor Instytutu PAN). W 1933 roku został odznaczony Medalem Niepodległości.
Opracował Krzysztof Skłodowski.
3.04.2024 r.
Irena Kasperowicz-Ruka dodaje, że Jan Łazarewicz spoczywa na Cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie, w mogile usytuowanej w kwaterze W-VI-8, w rzędzie 8, na miejscu 18. W mogile tej spoczywa także żona Alina, urodzona 24 lipca 1903 r., a zmarła 3 sierpnia 2002 r.