Maria Heybowicz1 urodziła się w majątku Janiszki, położonym w powiecie sejneńskim. Ojciec, Tadeusz Heybowicz, aktywnie uczestniczył w przygotowaniach do Powstania Styczniowego. Parę lat temu do Muzeum Ziemi Sejneńskiej przekazano odnalezione przypadkowo dokumenty, które potwierdzają przechowywaną w rodzinie pamięć o tym, iż Janiszki zaopatrywały w żywność wszystkich powstańców styczniowych powiatu sejneńskiego. Tadeusz Heybowicza był także ojcem Jadwigi (po mężu Dukalskiej, żyjącej w latach 1869–1958) oraz Władysława, którego syn, a wnuk Tadeusza, Adam Heybowicz (1902–1984), jako uczeń uciekł ze szkoły i wstąpił do Legionów. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Po jej zakończeniu służył Ojczyźnie jako zawodowy wojskowy. W 1937 r. został awansowany do stopnia kapitana. W latach 1937–1939 służył w 4 Dywizjonie Artylerii Konnej w Suwałkach na stanowisko dowódcy 2 baterii, którą dowodził podczas kampanii wrześniowej. Po inwazji rosyjskiej z 17 września 1939 r. przekroczył granicę litewską razem z około sześcioma tysiącami żołnierzy. Dalej przez Szwecję przedostał się do Wojska Polskiego we Francji. Po klęsce Francji został ewakuowany do Anglii. Udział w walkach drugiej wojny światowej zakończył w randze majora, a po demobilizacji w 1947 r. osiadł na stałe w Londynie. Podsumowaniem jego szlaku walk o wolność Polski na różnych wojennych frontach może być dziesięć otrzymanych medali i odznaczeń. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ubiegłego wieku Adam Heybowicz często odwiedzał nasz kraj, gdyż dopiero wówczas stały się możliwe przyjazdy do Ojczyzny Polaków, którzy walczyli z Niemcami na froncie zachodnim. W latach sześćdziesiątych ożenił się z Heleną Dziedzic, wdową po por. Jerzym Dziedzicu, poległym 13/14 września 1939 r. w bitwie pod Olszewem. Wielu mieszkańców Sejn wspomina Adama Heybowicza jako szarmanckiego oficera, człowieka bardzo wszystkim życzliwego, uroczego gawędziarza. Zmarł w Londynie, ale życzył sobie, aby jego prochy pochowano na sejneńskim cmentarzu, tak bardzo był bowiem z Sejnami rodzinnie i uczuciowo związany.
Opracowała Irena Kasperowicz-Ruka i Krystyna Heybowicz-Gieros wraz z mężem Andrzejem Gierosem.
1 Powstańcy Sejneńscy. Część I – Wspomnienia i relacje. Część II – Notki biograficzne. Praca zbiorowa pod red. Sławomira Rutkowskiego. Sejneńskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, Sejny 2020, wydanie II, s. 24 – 25.
Na podstawie dodatkowych materiałów1 dowiadujemy się, że Adam Heybowicz-Herburt urodził się 24 grudnia 1902 r. w Sejnach. Był synem Władysława i Antoniny, z domu Kondrackiej. W 1934 r. został odznaczony Krzyżem Niepodległości (,,Monitor Polski” nr 27/1934, Dział B, Legitymacja nr 20737).
1 Centralne Archiwum Wojskowe: https://wbh.wp.mil.pl/pl/skanywyszukiwarka_kartoteka_personalno_odznaczeniowa/?strona=3&szufladka=KARA-KARN oraz LISTA ODZNACZONYCH KRZYŻEM I MEDALEM NIEPODLEGŁOŚCI https://niezwyciezeni1918-2018.pl/nie/form/74,Lista-odznaczonych-Krzyzem-Niepodleglosci.html
Zarejestrowany GRÓB WETERANA
Na podstawie art.3 ust. 11 ustawy z dnia 22 listopada 2018 r. o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski (Dz. U. z 2018 r., poz. 2529) Prezes Instytutu Pamięci Narodowej poinformował, że mogiła Marii Heybowicz, pochowanej na Starym Cmentarzu Parafialnym w Sejnach, została wpisana do centralnej ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski. Mogiła jej pochowanego obok bratanka, Adama Heybowicza została także zarejestrowana. Tabliczka z napisem GRÓB WETERANA WALK O WOLNOŚC I NIEPODLEGŁOŚĆ POLSKI oraz zaświadczenie z numerami ewidencyjnymi mogił zostały wręczone Rodzinie przez Przedstawiciela Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Białymstoku dnia 23 sierpnia 2022 r., w czasie uroczystości specjalnie w tym celu zorganizowanej przez Ośrodek Kultury w Sejnach oraz grupę przedstawicieli powstańczych rodzin w składzie: Halina i Jan Dzienisiewicz, Marta Dziemido, Irena Kasperowicz-Ruka, Bernard Kozakiewicz, Sławomir Rutkowski oraz Henryk Sylwista.
13.04.2024 r.
Pod adresem https://jzi.org.pl/geneo/ znajdujemy kopie aktów chrztu (urodzeń), ślubów i zgonów członków rodziny Heybowiczów, z których dowiadujemy się wielu ciekawych informacji, dotyczących losów tej rodziny.
- Kopia aktu ślubu nr 6/1866 Tadeusza Heybowicza, dziadka Adama Heybowicza, a ojca Marii Heybowicz i Jadwigi, po mężu Dukalskiej:
| Parafia | Sejny |
| Rok | 1866 |
| Akt | 6 |
| Data ślubu | 1866-02-11 |
| Imiona młodego | Tadeusz |
| Nazwisko młodego | Hejbowicz |
| Miejscowość młodego (parafia) | Janiszki Folwark |
| Miejsce urodzenia młodego | Urdomin |
| Stan cywilny młodego | kawaler |
| Wiek młodego | 33 |
| Imiona młodej | Antonina |
| Nazwisko panieńskie młodej | Hellman |
| Miejscowość młodej (parafia) | Sejny |
| Miejsce urodzenia młodej | Pińczów (gub. radomska) |
| Stan cywilny młodej | panna |
| Wiek młodej | 28 |
| Imię ojca młodego | Aleksander |
| Imię matki młodego | Michalina |
| Nazwisko panieńskie matki młodego | Muczyńska |
| Imię ojca młodej | Józef |
| Imię matki młodej | Ludwika |
| Nazwisko panieńskie matki młodej | Laskowska |
| Świadkowie | Bronisław Hellman (28) urzędnik Dyrekcji Szczegółowej, z Suwałk; złożył podpis Franciszek Syrewicz (32) sekretarz wojenny naczelnika, z Sejn; złożył podpis |
| Młody uwagi | złożył podpis; ojciec dziedzic Folwarku Janiszki |
| Młoda uwagi | przy rodzicach; złożyła podpis; ojciec lekarz powiatu sejneńskiego |
| Inne uwagi | 1 zapowiedź oraz ślub w kościele sejneńskim; dyspensa nr 234 od 2 zapowiedzi od Biskupa Diecezji augustowskiej z dn. 1866-02-11 |
| Ślubu udzielał | ks. Cyprian Woronowicz |
| Akt podpisał | ks. Cyprian Woronowicz |
| Księga | UMZ 1866 |
| Osoba indeksująca | Wioletta Ostrowska |
2) Kopia aktu chrztu (urodzenia) nr 66/1867 Władysława Heybowicza, ojca Adama Heybowicza, a brata Mari Heybowicz i Jadwigi, po mężu Dukalskiej:
| Parafia | Sejny |
| Rok | 1867 |
| Akt | 66 |
| Data Chrztu | 1867-03-30 |
| Miejscowość (parafia) | Sejny |
| Imiona | Władysław Michał Józef |
| Nazwisko | Hejbowicz |
| Płeć | Mężczyzna |
| Data urodzenia | 1867-03-28 |
| Imię ojca | Tadeusz |
| Nazwisko ojca | Hejbowicz |
| Wiek ojca | 35 |
| Imię matki | Antonina |
| Nazwisko matki | Helmann |
| Wiek matki | 29 |
| Chrzestni | Andrzej Weryko Teresa Weryko |
| Osoby zgłaszające/świadkowie/asysta | Jan Pawłowski (29) metra muzyki z Sejn; złożył podpis Jerzy Matukański (48) były wójt gminy Dumbel; złożył podpis |
| Ojciec | dzierżawca Folwarku Janiszki; złożył podpis |
| Akt podpisał | ks. Cyprian Woronowicz |
| Księga | Urodzenia 1864-1869 |
| Osoba indeksująca | Wioletta Ostrowska |
3) Kopia aktu urodzenia Jadwigi Heybowicz, po mężu Dukalskiej, ciotki Adama Heybowicza, działaczki Polskiej Macierzy Szkolnej, nauczycielki prowadzącej przed odzyskaniem niepodległości tajne nauczanie dzieci i młodzieży w języku polskim:
| Parafia | Sejny |
| Rok | 1869 |
| Imiona | Jadwiga |
| Nazwisko | Hejbowicz |
| Płeć | Kobieta |
| Uwagi | dopisek w spisie: akt nr 220 w 1882 |
| Księga | Urodzenia 1864-1869 |
| Osoba indeksująca | Wioletta Ostrowska |
4) Kopia aktu zgonu Józefa Dukalskiego, męża Jadwigi Dukalskiej:
| Parafia | Sejny |
| Rok | 1924, nr 33/1924 |
| Data wpisu | 1924-04-01 |
| Miejscowość (parafia) | Kalwaria |
| Imiona | Józef |
| Nazwisko | Dukalski |
| Płeć | Mężczyzna |
| Data zgonu | 1899-01-10 |
| Wiek | 43 |
| Małżonek | Jadwiga z d. Hejbowicz |
| Imię ojca | Antoni |
| Nazwisko ojca | Dukalski |
| Imię matki | Olimpia |
| Nazwisko matki | Dukalska |
| Nazwisko rodowe matki | Paskal |
| Stan cywilny | żonaty |
| Osoby zgłaszające/świadkowie | Jadwiga Dukalska (55) żona zmarłego, emerytka z Sejn; złożyła podpis Józef Barszczewski (74) emeryt z Sejn; złożył podpis |
| Miejsce urodzenia | Pińczów (ziemia kielecka) |
| Uwagi | starszy pomocnik rewizora akcyzy Okręgu Sejneńskiego; pochowany w Sejnach; akt spisany na żądanie świadków w swoim kraju. |
| Akt podpisał | ks. A. Siwicki |
| Księga | Zgony 1920-1926 |
| Osoba indeksująca | Wioletta Ostrowska |
Wspomniana w tekście Pani Helena Dziedzic była przyjaciółką mojej Mamy, Heleny Plesiewicz. Jako mały chłopak bywaliśmy niejednokrotnie w Sejnach, domu Pani Dziedzicowej. Był to (bo już nie ma po nim śladu), okazały, drewniany budynek, przypominający charakterem dworek wiejski, stojący na dużej zadrzewionej parceli, nad brzegiem Marychy. Wewnętrzne umeblowanie również miało dworski charakter, a co mi szczególnie utkwiło w pamięci, to zawieszona na widocznym miejscu na ścianie kawaleryjska szabla. Wiedziałem już wówczas, że była to pamiątka po mężu Pani Heleny Dziedzic. Jej drugiego męża, Pana Adama Heybowicza, poznałem w latach 60 – ych, gdy wraz z żoną odwiedzili nas w Augustowie. Zapamiętałem Go jako niezwykle przyjaznego starszego pana, mającego w sobie coś, co dzisiaj nazwalibyśmy kresowym urokiem,
witam uzupełniam drzewo genealogiczne i chciałem się dowiedzieć czy są dane Tadeusza hejbowicza to znaczy rok urodzenia i data śmierci oraz imię ojca lub rodzeństwo.
Bo w moim drzewie genealogicznym posiadam kilka osób o imieniu Tadeusz. Niestety większość drzewa kończy się na 1830 roku i trudno mi dopasować dalszą rodzinę
Szanowny Panie Krzysztofie,
Wiemy o Tadeuszu Heybowiczu tylko to poza tym, co zostało napisane, iż jego brat Konstanty był zesłany na Syberię za działalność niepodległościową jeszcze przed Powstaniem Styczniowym. Po powrocie z katorgi osiadł w Suwałkach, tam też jest pochowany. Kazimierz Heybowicz, Powstaniec Sejneński, był jego synem. Wspomnienie o Kazimierzu Hebowiczu, napisane przez jego córkę Krystyną, jest umieszczone na naszej stronie, w zakładce Pochowani w Warszawie.
Serdecznie pozdrawiam,
Irena Kasperowicz-Ruka