Wojna polsko-bolszewicka z lat 1919-1920 głównie we wrześniu 1920 r. przyniosła na terenie Ziemi Sejneńskiej liczne ludzkie ofiary. Toczyły się tu bowiem w tym czasie walki, składające się na operację wojskową, nazywaną powszechnie Bitwą Niemeńską. Oddając cześć wszystkim naszym Rodakom, poległym w obronie wolności, niepodległości i granic Polski, przypominamy z imienia i nazwiska tych, o których wiemy, w jakiej jednostce wojskowej służyli, kiedy i w której miejscowości Ziemi Sejneńskiej zginęli. Podstawowe informacje, dotyczące poległego 22 września 1920 r. pod Berżnikami podporucznika 1. pułku piechoty Legionów*, śp. Andrzeja Wasiutyńskiego, znajdują się pod następującymi internetowymi adresami:
1. Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918–1920, Wojskowe Biuro Historyczne, Warszawa 1934. Lista poległych: nr 42117. ppor. Wasiutyński Andrzej. https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/39404/edition/56413/content
2. Stefan Pomarański: Zarys historji wojennej 1-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1931, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920. Lista poległych oficerów: nr 51. ppor. Wasiutyński Andrzej. https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/31559/edition/48817/content. Z dokładnego opisu szlaku bojowego 1 pułku piechoty Legionów dowiadujemy się, że Andrzej Wasiutyński poległ 22 września wkrótce po godzinie 14. Po wyzwoleniu Berżnik o godzinie 14 w drodze na Sejny wywiązała się pod Półkotami walka z atakującym przeciwnikiem dowodzonej przez niego 2. kompanii 1 pułku piechoty Legionów. A z artykułu Marka Gajewskiego „Bój pod Berżnikami 22 IX 1920 r.” dostępnego pod adresem: https://pcr.uwb.edu.pl/ZNMW/files/ZNMW_2004_17_010.pdf dowiadujemy się wielu szczegółów dotyczących okoliczności śmierci Andrzeja Wasiutyńskiego. Na stronie 97 tego artykułu czytamy, iż „W trakcie zmagań wojennych pod Berżnikami 1 pp Legionów poniósł znaczne straty. Łącznie było to 9 zabitych i 21 rannych oficerów i szeregowych. Na polu chwały zginęło za to dwóch wybitnych oficerów – ppor. Józef Sochański i ppor. Andrzej Wasiutyński, dowodzących w walce odpowiednio 7 i 2 kompanią piechoty”.
3. Andrzej Wasiutyński został odznaczony Orderem Wojennym Virtuti Militari: https://wbh.wp.mil.pl/pdfviewer/?f=/c/scans/VM/I.482.57-4771.pdf. Wniosek o to odznaczenie dla Andrzeja Wasiutyńskiego został zgłoszony 3 września 1920 r., jeszcze przed śmiercią 22 września 1920 r. pod Berżnikami, za niezwykłą odwagę wykazaną 2 sierpnia 1920 r. w boju pod Dublanami. Andrzej Wasiutyński został wówczas ranny.
4. Andrzej Wasiutyński został odznaczony Krzyżem Niepodległości: Monitor Polski nr 293/1932, Dział B. poz. 460) śp. Wasiutyński Andrzej. https://wbh.wp.mil.pl/pl/skanywyszukiwarka_kartoteka_personalno_odznaczeniowa/?szufladka=WARZ-WASN#wynik
5. Andrzej Wasiutyński został odznaczony Krzyżem Walecznych:
6. Nekrolog: Nekrolog. „Kurier Warszawski”. 271 wyd. wieczorne, s. 6, 1920-09-30. Warszawa. https://academica.edu.pl/reading/readSingle?page=6&uid=7072061
7. Pochowana w kwaterach 182 i 183 na cywilnych warszawskich Powązkach rodzina Andrzeja Wasiutyskiego: dziadek Leonard Wasiutyński (1816-1899) , babcia Helena, z domu Bentkowska (1828-1898), ojciec Aleksander Wasiutyński (1859-1944), matka Klotylda, z domu Romocka (1874-1963), brat Zbigniew (1902-1978), brat Jeremi (1907-2005) oraz inni krewni. Ojciec oraz dwaj bracia byli znakomitymi specjalistami w swoich dziedzinach oraz profesorami: ojciec Politechniki Warszawskiej i Lwowskiej (por. https://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksander_Wasiuty%C5%84ski), brat Zbigniew Politechniki Warszawskiej (por. https://pl.wikipedia.org/wiki/Zbigniew_Wasiuty%C5%84ski), a najmłodszy brat Jeremi pracował w Norwegii na stanowisku profesora astrofizyki (por. https://pl.wikipedia.org/wiki/Jeremi_Wasiuty%C5%84ski).
*1. pułk piechoty Legionów (1ppLeg.) wchodził w skład I Brygady Piechoty 1 Dywizji Piechoty Legionów, a 1 Dywizja Piechoty Legionów wraz z 1 Dywizją Litewsko-Białoruską, 2 Brygadą Jazdy i 4 Brygadą Jazdy tworzyły Grupę Manewrową (nazywaną także Uderzeniową lub Północną). Przy końcu sierpnia 1920 r. grupa ta została wydzielona z 2 Armii gen. Edwarda Śmigłego-Rydza. To jednostki wojskowe tworzące Grupę Manewrową walczyły na Sejneńskiej Ziemi we wrześniu 1920 r.
Opracowała Irena Kasperowicz-Ruka na podstawie cytowanych zasobów internetowych.
8.01.2024 r.
Dzięki pomocy Pani Maryli Kucowskiej, której babcia miała nazwisko panieński Wasiutyńska, w wyszukiwarce osób pochowanych na Powązkach (Starych) w Warszawie znaleziona została mogiła Andrzeja Wasiutyńskiego (kwatera 182 rząd 6, miejsce 8 i 9):
W dniu 12 stycznia 2024 r. mogiła ta wyglądała następująco:
Na prawej ścianie pomnika znajduje się napis:
