Wojna polsko-bolszewicka z lat 1919-1920 głównie we wrześniu 1920 r. przyniosła na terenie Ziemi Sejneńskiej liczne ludzkie ofiary. Toczyły się tu bowiem w tym czasie walki, składające się na operację wojskową, nazywaną powszechnie Bitwą Niemeńską. Oddając cześć wszystkim naszym Rodakom, poległym w obronie wolności, niepodległości i granic Polski, przypominamy z imienia i nazwiska tych, o których wiemy, w jakiej jednostce wojskowej służyli, kiedy i w której miejscowości Ziemi Sejneńskiej zginęli. Podstawowe informacje, dotyczące poległego 22 września 1920 r. w Zelwie koło Gib podporucznika 5. pułku piechoty Legionów*, śp. Stanisława Wąsatego, znajdują się pod następującymi internetowymi adresami:
1. Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918–1920, Wojskowe Biuro Historyczne, Warszawa 1934. Lista poległych: nr 42292. ppor. Wąsaty Stanisław. https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/39404/edition/56413/content
2. Kazimierz Bąbiński: Zarys historji wojennej 5-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920. Lista poległych oficerów: nr 59. ppor. Wąsaty Stanisław. Z analizy szlaku bojowego 5. pułku piechoty Legionów dowiadujemy się, że 22 września 1920 r. marsz na Sejny II Batalionu 5. pułku piechoty Legionów prowadził od wschodniej strony jezior Zelwa i Pomorze, przez miejscowości Zelwa i Kiecie. Podporucznik Stanisław Wąsaty poległ pod Zelwą.
https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/31554/edition/48812/content
3. Stanisław Wąsaty został odznaczony pośmiertnie Orderem Wojennym Virtuti Militari: https://wbh.wp.mil.pl/pdfviewer/?f=/c/scans/VM/I.482.31-2232.pdf. Z wniosku o pośmiertne odznaczenie, napisanego przez jego dowódcę 15 lutego 1921 r., dowiadujemy się, iż od 1914 r. był legionistą, żołnierzem I Brygady Legionów. W Wojsku Polskim służył od listopada 1918 r. do boju pod Zelwą 22 września 1920 r. Zginął jako podporucznik, dowódca plutonu 8 kompanii 5 pułku piechoty Legionów.
4. Stanisław Wąsaty został odznaczony Krzyżem Niepodległości – Akta: 13.04.1931, KN. Krzyż Niepodległości: Monitor Polski 87/1931, Dział B. poz. 376) śp. Wąsaty Stanisław. https://wbh.wp.mil.pl/pl/skanywyszukiwarka_kartoteka_personalno_odznaczeniowa/?szufladka=WARZ-WASN#wynik
5. Stanisław Wąsaty Legionistą. Legioniści 1914-1918. https://zolnierze-niepodleglosci.pl/szukaj/?tag=slownik-legionistow-polskich-1914-1918, https://zolnierze-niepodleglosci.pl/%C5%BCo%C5%82nierz/230402/ : Wąsaty Stanisław ur. w 1898 w m. Sokal, przyn. Sokal. Książeczka wojskowa nr 18881, 47522. W stopniu szer. służył w 1. pp LP a po 18 XII 1914 w I baonie 5. pp I Brygady LP. Ranny 1 X 1915 pod Stawyhorożem. Odnotowany jako dezerter. Po odzyskaniu niepodległości w WP. Mianowany ppor. piech. z dniem 1 III 1919.
6. W którym roku urodził się Stanisław Wąsaty: w 1898 czy w 1899 ? Wiemy, iż rodzice Stanisława Wąsatego, Tekla i Stanisław Wąsaty, mieszkali około 1931 r. w Tarnobrzegu. Jest zatem prawdopodobne, że urodził się w 1898 r. w miejscowości Sokal (obecnie miasto na Ukrainie, na Wołyniu, nad Bugiem, w obwodzie lwowskim, w rejonie sokalskim, niespełna 20 km od granicy z Polską). Tarnobrzeg leży nie tak daleko o miejscowości Sokal. Rok 1898 jako data urodzin mógł być prawidłowo podany przez Stanisława Wąsatego, wstępując w 1914 r. do Legionów miał 16 lat.
7. Stanisław Wąsaty został pochowany w miejscowości Radymno (obecnie w powiecie jarosławskim, w województwie podkarpackim), na cmentarzu komunalnym przy ul. Budowlanych 3, w grobie wojennym. Ten grób wojenny to, cytujemy ,,mogiła indywidualna podporucznika Stanisława Wasaty, legionisty poległego pod Zelwą w 1920 roku. Grób ma obecnie formę lastrykowego nagrobka zwieńczonego płytą z tablicą inskrypcyjną. Stan techniczny dobry” . (por. S –VIGov.plhttps://www.gov.pl › attachmentDOC; S –VI; https://www.google.com/search?q=W%C4%85saty+Stanis%C5%82aw&rlz=1C1GCEV_en&oq=W%C4%85saty+Stanis%C5%82aw&gs_lcrp=EgZjaHJvbWUyBggAEEUYOTIGCAEQRRg90gEKMTUwNjhqMGoxNagCALACAA&sourceid=chrome&ie=UTF-8#ip=1).
Na stronie internetowej Cmentarza Parafialnego w Radumnie, ul. Budowlanych 3, znajdujemy zdjęcie napisu na cmentarnym nagrobku Stanisława Wąsatego, żyjącego w latach 1898 – 1920.
Por. https://www.google.com/search?q=cmentarze+w+Radymnie&rlz=1C1GCEV_en&oq=cmentarze+w+Radymnie&gs_lcrp=EgZjaHJvbWUyBggAEEUYOTIJCAEQABgNGIAEMggIAhAAGBYYHtIBCjE0NDM5ajFqMTWoAgCwAgA&sourceid=chrome&ie=UTF-8#rlimm=15134263704895006906&lpg=cid:CgIgAQ%3D%3D,ik:CAoSLEFGMVFpcFAwT0F0UWpjN3Vuc3VhZy1vcXFoU0FBWkZib2FLbXFNeERZbGM5:
*5. pułk piechoty Legionów (5ppLeg.) wchodził w skład I Brygady Piechoty 1 Dywizji Piechoty Legionów, a 1 Dywizja Piechoty Legionów wraz z 1 Dywizją Litewsko-Białoruską, 2 Brygadą Jazdy i 4 Brygadą Jazdy tworzyły Grupę Manewrową (nazywaną także Uderzeniową lub Północną). Przy końcu sierpnia 1920 r. grupa ta została wydzielona z 2 Armii gen. Edwarda Śmigłego-Rydza. To jednostki wojskowe tworzące Grupę Manewrową walczyły na Sejneńskiej Ziemi we wrześniu 1920 r.
Opracowała Irena Kasperowicz-Ruka na podstawie cytowanych zasobów internetowych.