Józef Tomkiel urodził się w 1893 r. we wsi Bosse, w gminie Berżniki. Był wójtem gminnym. W 1936 r. jego wniosek o odznaczenie Medalem Niepodległości został odrzucony. Był nominowany do odznaczenia tym Medalem co traktujemy jako potwierdzenie faktu, iż musiał być Powstańcem Sejneńskim i/lub uczestnikiem wojny 1920 r. Aresztowany przez Niemców we wsi Krejwińce zginął w KL Mauthausen-Gusen 7 sierpnia 1941 r. Prochy zostały pochowane na Starym Cmentarzu w Sejnach. Widnieje tam wzruszający napis: ZAMORDOWANY PRZEZ NIEMCÓW 7.08.1941 R. W OBOZIE GUSEN. STRACONEMU SZCZĘŚCIU ŻONA.
Na stronie 364 pracy zbiorowej pod redakcją Jana Askanisa, Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej, t. II. Prace Białostockiego Towarzystwa Naukowego Nr 22, Białostockie Towarzystwo Naukowe, Warszawa 1975, w artykule Józefa Kowalczyka i Waldemara Monkiewicza pod tytułem Terror okupanta hitlerowskiego na ziemi sejneńskiej, podane są następujące informacje, cytuję: ,,Tomkiel Dominik, zabrany ze wsi Krejwińce, zamordowany w obozie koncentracyjnym”. Tomkiel Józef i Dominik zostali zabrani ze wsi Krejwińce. Czy byli spokrewnieni? Prosimy rodzinę i krewnych o pomoc w odpowiedzi na powyższe pytanie.
Opracowała Irena Kasperowicz-Ruka na podstawie podanych źródeł1 oraz napisów na cmentarnym nagrobku.
1 Centralne Archiwum Wojskowe: https://wbh.wp.mil.pl/pl/skanywyszukiwarka_kartoteka_personalno_odznaczeniowa/?strona=3&szufladka=KARA-KARN oraz LISTA ODZNACZONYCH KRZYŻEM I MEDALEM NIEPODLEGŁOŚCI https://niezwyciezeni1918-2018.pl/nie/form/74,Lista-odznaczonych-Krzyzem-Niepodleglosci.html oraz Irena Staniewicz, Sejny w okresie okupacji hitlerowskiej, Almanach Sejneński nr 4, Ośrodek ,,Pogranicze – sztuk, kultur, narodów ” w Sejnach, Sejny 2005, s. 119 – 193, strona internetowa www.straty.pl.
1.10.2024 r.
Tomkiel Józef, ur. 13 I 1895 roku we wsi Bosse w gminie Berżniki, syn Wincentego i Dominiki. Ukończył cztery klasy Szkoły Miejskiej w Sejnach. Będąc uczniem „został wprowadzony przez ówczesnego vice Prezesa Ludowego Związku Młodzieży Polskiej Piotra Szyryńskiego, jako najmłodszy wiekiem, do tej organizacji, gdzie pracował z wyróżnieniem patriotyzmu i z uczciwością”. Po ukończeniu nauki podjął pracę jako urzędnik pocztowy w Berżnikach. Za prowadzenie rozmowy w języku polskim w czasie godzin urzędowych został ukarany „karną depeszą”, a z powodu korespondencji z Towarzystwem Gimnastycznym „Sokół” w Małopolsce 15 VIII 1913 roku musiał wyjechać do USA. W styczniu 1914 roku wstąpił do Związku Sokołów Polskich w Ameryce i wkrótce został wybrany na funkcję sekretarzem 7 Okręgu Związku Sokołów Polskich na stan Pensylwania. Był też członkiem Narodowego Związku Polskiego, wiceprezesem grupy związku „Naród Polski” oraz prezesem lokalnego towarzystwa „Świt Wolności”. Ukończył Polsko-Amerykańskie Collegium w Ameryce. W 1917 roku, po rozpoczęciu werbunku ochotników do Armii Polskiej we Francji pełnił obowiązki oficera rekrutacyjnego w Okręgu VII w mieście Vilkes-Barre. Po sformowaniu oddziałów wyjechał wraz z nimi do Kanady, a następnie, po ukończeniu przeszkolenia do Francji. Od 9 XI do 31 V 1918 roku ukończył szkołę podoficerską w Quenten, a następnie od 1 VI do 14 XII 1918 roku szkołę aspirantów (podchorążych) w Camp de Buchard, uzyskując stopień podchorążego. Od 15 XII 1918 do 14 I 1919 roku ukończył kurs w Szkole Karabinów Maszynowych w Le Main. Następnie został przydzielony do 5 Pułku Strzelców Polskich we Francji. W 1919 roku wraz z pierwszym transportem Armii gen. Hallera przybył do Polski. 15 IV 1919 roku został przydzielony do Szkoły Oficerskiej Łączności w Warszawie, a po jej ukończeniu 15 VIII 1919 jako instruktor do kompanii specjalistów 5 Pułku Szkolnego Piechoty w Rembertowie. W lipcu 1920 roku został zdemobilizowany i wrócił do USA. Był podporucznikiem rezerwy. W sierpniu 1921 roku przyjechał do Polski. Mieszkał we wsi Bose. Co najmniej dwukrotnie wybierany był na funkcję wójta gminny Berżniki. Był prezesem Kółka Rolniczego i prezesem Kasy Stefczyka w Berżnikach oraz prezesem „sek. Masz w Bosych”. Jak zapisano we wniosku o odznaczenie Medalem Niepodległości „Służbę swą pełni uczciwie, umiejętnie, gdzie ukazuje się tego potrzeba broni Majestatu Rzeczypospolitej Polskiej, potrafi zjednać w swej gminie mniejszości narodowe i uczynił ich więc, niż lojalnymi obywatelami państwa Polskiego. W 1940 roku został aresztowany przez Niemców w Krejwiańcach i 1 VI 1940 roku osadzony w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen (numer 24 889/3007), gdzie zginął 7 VIII 1941 roku. Jego prochy zostały złożone na „starym” cmentarzu w Sejnach. Był odznaczony Krzyżem Żołnierzy Polskich z Ameryki i Odznaką za Ofiarną Pracę (w 1922 i 1931 roku za pracę przy powszechnych spisach ludności). W 1936 roku jego wniosek o odznaczenie Medalem Niepodległości został odrzucony.
Opracował Krzysztof Skłodowski.