(Por. Powstańcy Sejneńscy. Część I – Wspomnienia i relacje. Część II – Notki biograficzne. Praca zbiorowa pod red. Sławomira Rutkowskiego. Sejneńskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, Sejny 2020, wydanie II, s. 30–31.)
Działalność patriotyczna Janiny Franciszki Kasperowicz odbiła się piętnem na losach Jej rodziny, a zwłaszcza Ojca – Leona Kasperowicza. Za działalność najstarszej córki w POW oraz za Jej udział w Powstaniu Sejneńskim został On we wrześniu 1919 r. uwięziony i osadzony w więzieniu w Kownie. Przebywał tam do grudnia 1919 r.; został zwolniony dopiero po zatwierdzeniu (8 grudnia) przez Radę Najwyższą Głównych Mocarstw Sprzymierzonych i Stowarzyszonych granicy, wywalczonej przez Powstańców Sejneńskich1. Granicy, która była zgodna z linią demarkacyjną, nakreśloną przez marszałka Francji Ferdynanda Focha i została zatwierdzona przez Radę w dniu 26 lipca 1919 roku. A Jenorajście, miejsce zamieszkania Leona Kasperowicza, leżało po stronie polskiej tej granicy. Nie kończy to jednak dramatycznych wydarzeń jakie były udziałem rodziny. Jej los był związany z burzliwą historią Ziemi Sejneńsko-Suwalskiej i walką mieszkańców, by ziemia ta pozostała w granicach odradzającej się Rzeczypospolitej Polskiej. Toczącą się wojnę polsko–bolszewicką strona litewska wykorzystała do zaatakowania Polski i opanowania Ziemi Augustowsko-Sejneńsko-Suwalskiej. Dwunastego lipca 1920 roku Litwa zawarła z Federacyjną Rosyjską Republiką Radziecką traktat, w myśl którego władze radzieckie, pewne swego rychłego już zwycięstwa, przyznawały Litwie Wilno, cały okrąg Wileńszczyzny, a także Suwalszczyznę. W następstwie powyższych postanowień wojska litewskie złamały zasadę neutralności i przekroczyły linię Focha. 19 lipca zajęły Sejny, a 29 i 30 lipca Augustów i Suwałki2. Leon Kasperowicz, mieszkający w przygranicznym Jenorajściu, został ponownie aresztowany, a majątek skonfiskowano. Bezpośrednią przyczyną litewskich represji było udzielenie schronienia i pomoc dwóm polskim oficerom – Stefanowi Czerwińskiemu (1895–1971)3 i Nikodemowi Sulikowi (1893–1954)4 oraz dwóm innym żołnierzom. Należeli oni do 4 brygady litewsko-białoruskiej, dowodzonej przez pułkownika Stefana Pasławskiego (1885–1956)5, która została w połowie lipca 1920 r. internowana na Litwie. Wspomnianym wyżej czterem wojskowym udał się stamtąd uciec. Internowanie oznaczało wyłączenie polskich żołnierzy z walki z bolszewickim najazdem, który szybko zmierzał ku Warszawie. Podejmowanie prób ucieczki z internowania na Litwie i pomoc uciekającym była w tych okolicznościach patriotycznym obowiązkiem każdego obywatela. Po pokazowym procesie sądowym w Kownie, Leon Kasperowicz otrzymał wyrok śmierci. Zakończenie wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. przyczyniło się do zamiany wyroku na wieloletnie więzienie. Ostateczne zatwierdzanie wschodniej granicy Państwa Polskiego (przez Radę Ambasadorów, pod przewodnictwem premiera Francji Raymonda Poincaré, w dniu 15 marca 1923 r. w Paryżu) spowodowało, że Leon Kasperowicz został ułaskawiony i wyszedł na wolność. W przekazach rodzinnych przetrwało opowiadanie o pieszej wędrówce z Kowna do odległego o około 90 kilometrów Jenorajścia. Wrócił ze zrujnowanym zdrowiem do zdewastowanego majątku. Wkrótce zmarł. Opieka nad Matką i czterema siostrami spadła na barki dziewiętnastoletniego wówczas syna Zygmunta, mojego Ojca. Leon Kasperowicz został pochowany na Starym Cmentarzu w Sejnach.
Opracowała wnuczka Irena Kasperowicz-Ruka.
1 Wiesław Jan Wysocki, Powstanie Sejneńskie 1919, Warszawa 2019, s. 85–91.
2 Ibidem, s. 85–91.
3 Stefan Czerwiński, [w:] „Wikipedia”, https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Czerwi%C5%84ski [dostęp: 23.05.2020 r.].
4 Nikodem Sulik, Por. https://pl.wikipedia.org/wiki/Nikodem_Sulik [dostęp: 23.05.2020 r.].
5 Stefan Wiktor Paweł Pasławski, [w:] „Inernetowy Polski Słownik Biograficzny”, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/stefan-wiktor-pawel-paslawski [dostęp: 23.05.2020 r.].
9.09.2024 r.
Pod adresem https://jzi.org.pl/geneo/ znajdujemy kopię aktu zgonu Leona Kasperowicza:
| Parafia | Sejny |
| Rok | 1926, nr 30 |
| Data wpisu | 1926-03-15 |
| Miejscowość (parafia) | Jenorajście Folwark |
| Imiona | Leon |
| Nazwisko | Kasperowicz |
| Płeć | Mężczyzna |
| Data zgonu | 1926-03-11 |
| Wiek | 55 |
| Małżonek | Waleria z d. Baniewicz |
| Imię ojca | Władysław |
| Nazwisko ojca | Kasperowicz |
| Imię matki | Waleria |
| Nazwisko matki | Kasperowicz |
| Nazwisko rodowe matki | Sinkiewicz |
| Stan cywilny | żonaty |
| Osoby zgłaszające/świadkowie | Antoni Szyszkowski (42) z Krasnowa; złożył podpis Maksymilian Kasperowicz (59) brat zmarłego, gospodarz z Folwarku Jenorajście; złożył podpis |
| Miejsce urodzenia | Dziewiatówka Folwark (ziemia grodzieńska) |
| Uwagi | właściciel majątku Jenorajście |
| Akt podpisał | ks. Wincenty Astasiewicz |
| Księga | Zgony 1920-1926 |
| Osoba indeksująca | Wioleta Ostrowska |
Pod adresem https://jzi.org.pl/geneo/ znajdujemy kopię aktu zgonu Anieli Baniewicz, matki Walerii Kasperowicz, żony Leona Kasperowicza:
| Parafia | Sejny |
| Rok | 1915 |
| Data wpisu | 1915-06-07 |
| Miejscowość (parafia) | Jenorajście |
| Imiona | Aniela |
| Nazwisko | Baniewicz |
| Płeć | Kobieta |
| Data zgonu | 1915-06-07 |
| Wiek | 60 |
| Imię ojca | Wincenty |
| Nazwisko ojca | Ginett |
| Imię matki | Marianna |
| Nazwisko matki | Ginett |
| Nazwisko rodowe matki | Górska |
| Stan cywilny | wdowa |
| Osoby zgłaszające/świadkowie | Józef Ogórkis (24) Folwark Jenorajście Antoni Wasilewski (45) Folwark Jenorajście |
| Miejsce urodzenia | Folwark Kadysz |
| Uwagi | gospodyni stale zamieszkała w gminie Berżniki czasowo zamieszkała w Folwarku Jenorajście |
| Akt podpisał | ks. Antoni Siwicki |
| Księga | UMZ 1915 |
| Osoba indeksująca | Andrzej Szczudło |
Aniela Baniewicz została pochowana na cmentarzu parafialnym w Berżnikach. W mogile , w której wcześniej został pochowany jej mąż, Franciszek Baniewicz.
Pod adresem https://jzi.org.pl/geneo/ znajdujemy kopię aktu ślubu Zofii Kasperowicz, córki Leona i Walerii Kasperowiczów:
| Parafia | Sejny |
| Rok | 1927 |
| Akt | 32 |
| Data ślubu | 1927-04-18 |
| Imiona młodego | Kazimierz |
| Nazwisko młodego | Doch |
| Miejscowość młodego (parafia) | Bobra Mała (Nowodwór) |
| Miejsce urodzenia młodego | Żukiewicze (Ejsmonty Wielkie) |
| Stan cywilny młodego | kawaler |
| Wiek młodego | 36 |
| Imiona młodej | Zofia |
| Nazwisko panieńskie młodej | Kasperowicz |
| Miejscowość młodej (parafia) | Jenorajście |
| Miejsce urodzenia młodej | Sałacie (Berżniki) |
| Stan cywilny młodej | panna |
| Wiek młodej | 22 |
| Imię ojca młodego | Kazimierz  |
| Imię matki młodego | Izabela |
| Nazwisko panieńskie matki młodego | Jodkowska |
| Imię ojca młodej | Leon |
| Imię matki młodej | Waleria |
| Nazwisko panieńskie matki młodej | Baniewicz |
| Świadkowie | Tadeusz Tomaszewski (39) ziemianin z Bobry Wielkiej, złożył podpis Jan Doch (38) prokurator sądu okręgowego z Warszawy, złożył podpis |
| Młody uwagi | złożył podpis |
| Młoda uwagi | złożyła podpis |
| Inne uwagi | 3 zapowiedzi w kościele sejneńskim i Nowodworskim |
| Ślubu udzielał | ks. Wincenty Astasiewicz proboszcz sejneński |
| Akt podpisał | ks. Wincenty Astasiewicz proboszcz sejneński |
| Księga | Śluby 1923-1927 |
| Osoba indeksująca | Urszula Orzechowska |