Polegli i weterani, pośmiertnie odznaczeni Krzyżem czy Medalem Niepodległości1, pochowani w nieznanym nam dzisiaj miejscu.
Przedstawiamy niżej listę pośmiertnie odznaczonych Krzyżem czy Medalem Niepodległości Powstańców Sejneńskich i żołnierzy Wojska Polskiego, którzy oddali życie w walce o przynależność Ziemi Sejneńskiej do Polski w latach 1919‒1920 lub zmarli w niedługim czasie później, prawdopodobnie z odniesionych ran czy nabytych w czasie wojny chorób. Miejsce ich wiecznego spoczynku nie jest nam obecnie znane. Nazwiska niektórych z nich są wymienione na tablicy poświęconej pamięci poległych2, usytuowanej na ścianie Bazyliki Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Sejnach (lewa strona Bazyliki, zraz przy wejściu do Bazyliki). Dane dotyczące miejsc urodzenia czy dat urodzenia pochodzą z dokumentów, dostępnych internetowo w Centralnym Archiwum Wojskowym3. Niestety nie są one kompletne, czasami wręcz szczątkowe. Wielka szkoda! Zbudowana na podstawie dostępnych, chociaż niepełnych danych, lista pośmiertnie odznaczonych, poległych i zmarłych mieszkańców Sejn i okolic, jest następująca:
Janczulewicz Piotr
Piotr Janczulewicz urodził się prawdopodobnie w latach końcowych XIX wieku w miejscowości Wiłkokuk. Działał w POW, brał udział w Powstaniu Sejneńskim 1919. Do oddziału zgłosił się z własną bronią i jeńcem litewskim. Po zakończeniu Powstania służył w Wojsku Polskim. Zginął w czasie wojny polsko-bolszewickiej 1919 – 1920. Pośmiertnie został odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi. Nie jest niestety wymieniony w pozycji Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918–1920, Wojskowe Biuro Historyczne, Warszawa 1934, https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/39404/edition/56413/content oraz https://straty.genealodzy.pl/index.php
Luto Józef, prawdopodobnie pochowany na cmentarzu w Berżnikach.
Józef Luto urodził się w Posejnelach (gmina Berżniki). Pośmiertnie został w 1931 r. odznaczony Medalem Niepodległości („Monitor Polski” nr 179/1931, Dział C, poz. 278).
Misiewicz Józef, prawdopodobnie pochowany na którymś z cmentarzy w Krakowie.
Józef Misiewicz urodził się we wsi Posejnele (gmina Berżniki). Zmarł przed 1929 r. w wieku 25 lat. W 1931 r. został pośmiertnie odznaczony Medalem Niepodległości („Monitor Polski” nr 260/1931, Dział C. poz. 487) śp. Misiewicz Józef). Jest wymieniony w pozycji: Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918–1920, Wojskowe Biuro Historyczne, Warszawa 1934, https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/39404/edition/56413/content oraz https://straty.genealodzy.pl/index.php. strona 602, nr 25853, Misiewicz Józef, szeregowy 17 pułku piechoty, zmarł z chorób 25 sierpnia 1920 r. w Krakowie. W latach wojny polsko-bolszewickiej w Krakowie usytuowany był szpital wojskowy, w którym leczeni byli ranni i chorzy żołnierze (por. Wspomnienie, dotyczące Jana Żywka, w zakładce pochowani poza Sejnami, w Niemczech). Prawdopodobnie Krakowianie wiedzą, na których cmentarzach, w jakich miejscach, chowano żołnierzy, zmarłych w szpitalu wojskowym.
Miszkiel Wincenty , prawdopodobnie pochowany na cmentarzu w Krasnopolu.
Wincenty Miszkiel urodził się w 1896 r. w Krasnopolu. Pośmiertnie został w 1931 r. odznaczony Medalem Niepodległości („Monitor Polski” nr 179/1931, Dział C, poz. 300 śp. Miszkiel Wincenty).
Moroz Antoni, prawdopodobnie pochowany na jednym z dwóch cmentarzy w Sejnach.
Antoni Moroz urodził się najprawdopodobniej około 1899 r. w Pomorzu Wielkim (gmina Giby). Był synem Piotra i Michaliny Marcinkiewicz i prawdopodobnie młodszym bratem Franciszka i Zygmunta Moroza. Działał w POW, brał udział w Powstaniu Sejneńskim 1919. Zmarł po pobiciu przez Litwinów. Został pośmiertnie odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. Wniosek o jego pośmiertne odznaczenie Medalem Niepodległości został złożony, brakuje jednak dokumentu świadczącego o przyznaniu odznaczenia albo o odrzuceniu wniosku. Antoni Moroz nie jest też wymieniany na internetowej liście odznaczonych Medalem Niepodległości.
W dniu 4.09.2022 r. znajdujemy informację: Moroz Antoni, ur. w 1899 roku we wsi Pomorze Wielkie w gminie Giby. Być może poległ w powstaniu sejneńskim. Opracował Krzysztof Skłodowski (por. https://www.facebook.com/people/Giby-Nasza-Historia/100064055194808/ ). Prosimy rodzinę o pomoc w ustaleniu daty urodzenia, daty i miejsca śmierci oraz miejsca wiecznego spoczynku Antoniego Moroza.
Nowalski Eugeniusz
Eugeniusz Nowalski urodził się (akt urodzin Parafii Wigry 49/1900) dnia 3 czerwca 1900 r. w miejscowości Krasne (Krasnybór). Był synem Hilarego i Franciszki, z domu Wnukowskiej. Działał w POW, do oddziału zgłosił się z własną bronią i jeńcem litewskim. Wykazał się męstwem i odwagą. Żył jeszcze w 1927 r., gdyż w tym roku odpis aktu urodzenia był pobierany z parafii Krasnybór w celu sporządzenia aktu ślubu nr 20/1927 w Parafii Wigry. Dnia 22 czerwca1927 r. Eugeniusz Nowalski, lat 27, syn Hilarego i Franciszki, z domu Wnukowskiej, zawarł związek małżeński z Marianną Dzwilewską, lat 17, córką Józefa i Aleksandry, z domu Dubińskiej. Aktu zgonu Eugeniusza Nowalskiego nie możemy odnaleźć. Wiemy tylko, iż pośmiertnie został w 1931 r. odznaczony Medalem Niepodległości („Monitor Polski” nr 179/1931, Dział C, poz. 315) oraz Srebrnym Krzyżem Zasługi.
Nowalski Franciszek, prawdopodobnie pochowany na cmentarzu w Krasnopolu lub w Karolinie.
Franciszek Nowalski urodził się we wsi Krasne (gmina Giby). Pośmiertnie został w 1931 r. odznaczony Medalem Niepodległości („Monitor Polski” nr 179/1931, Dział C, poz. 316). Z aktu zgonu nr 82/1919 (Księga Zgony 1916-1939 w Parafii Krasnopol) dowiadujemy się, Franciszek Nowalski zmarł 31 sierpnia 1919 r. w wieku 18 lat. Był synem Dominika i Wiktorii, z domu Rutowicz. Świadkami potwierdzającymi zgon byli dwaj gospodarze z Krasnego: Antoni Azarewicz, lat 63 oraz Józef Milewski, lat 45. Franciszek Nowalski został pochowany na cmentarzu w Krasnopolu.
Palewicz Wacław
Wacław Palewicz urodził się we wsi Budwieć (gmina Giby). Był synem Franciszka. Działał w POW, Walczył w Powstaniu Sejneńskim 1919 i zginął pod Sejnami. Pośmiertnie został w 1931 r. odznaczony Medalem Niepodległości („Monitor Polski” nr 179/1931, Dział C, poz. 330).
Pawlukowski Piotr, prawdopodobnie pochowany na cmentarzu w Lidzie.
Piotr Pawlukowski urodził się 19 maja 1899 r. w Bierżałowcach. Działał w POW od 1 maja 1919 r. w stopniu szeregowego, Walczył mężnie w Powstaniu Sejneńskim 1919 r, następnie służył w Wojsku Polskim. W 1920 r. zginął pod Lidą.
Rejmontowicz Franciszek (vel Remontowicz, Reimontowicz), prawdopodobnie pochowany na cmentarzu w Kownie.
Franciszek Rejmontowicz urodził się w 1898 r. w Gibach. Był synem Antoniego i Emilii. Brał udział w Powstaniu Sejneńskim 1919, dostał się do litewskiej niewoli i został zamordowany w więzieniu w Kownie. Pośmiertnie w 1931 r. został odznaczony Medalem Niepodległości („Monitor Polski” nr 260/1931, Dział C, poz. 620, ś. p. Remontowicz Franciszek). Został także pośmiertnie odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi. Wspominany jest przez Wacława Andruczyka (por. https://powstancy-sejnenscy.pl/andruczyk-waclaw-1893-1988/).
Apel: uprzejmie prosimy rodziny, krewnych i sąsiadów osób pośmiertnie odznaczonych o informacje dotyczące miejsca ich wiecznego spoczynku, o wspomnienia. Wiemy o nich obecnie tak niewiele, często nie znamy ich dokładnych dat urodzin ani miejsc i dat śmierci, a przecież oddali oni swoje życie za wolność Ojczyzny. Musieli wykazać się wielkim męstwem i ofiarnością skoro pośmiertnie zostali odznaczeni Medalem czy nawet Krzyżem Niepodległości oraz Krzyżami Zasługi. Warto dodać, że wielu poległych i weteranów Powstania Sejneńskiego czy wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. zostało także odznaczonych orderem Virtuti Militari czy Krzyżem Walecznych4.
Opracowała Irena Kasperowicz-Ruka.
1 Odznaczeni Krzyżem i Medalem Niepodległości https://niezwyciezeni1918-2018.pl/nie/form/74,Lista-odznaczonych-Krzyzem-i-Medalem-Niepodleglosci.html
2 Wiesław Jan Wysocki, Powstanie Sejneńskie 1919, wydawcy: Fundacja Historia i Kultura, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2019, s. 53. Adres: https://augustow.org/wp-content/uploads/2015/06/Powstanie-Sejnenskie-gotowe-low-res.pdf
3 Centralne Archiwum Wojskowe:
4 Odznaczeni Krzyżem Walecznych DZIENNIK PERSONALNY 1922.07.08 R.3 Nr19 , https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/4 8299/edition/64878/content, 4878_Dziennik_Personalny_1922_07_08_R_3_Nr19.zip.