Aleksander Suchowilski urodził się 27 marca 1897 r. w miejscowości Pobondzie, w gminie Rutka -Tartak. Był synem Nikodema i Weroniki, z domu Brzezowskiej. W POW działał pod pseudonimem ,, Książko” i ,,Michał”. Służbę w wojsku polskim pełnił w stopniu starszego szeregowego. W 1932 r. został odznaczony Krzyżem Niepodległości (,,Monitor Polski” nr 167/1932, Dział B. poz. 1482) Suchowolski Aleksander, s. 6) ). Odznaczenie i legitymacja zostały wysłane odznaczonemu 31 sierpnia 1934 r. oraz 19 wrześnie 1934 r. Aleksander Suchowilski został osadnikiem wojskowym w miejscowości Kadaryszki. Prawdopodobnie został pochowany na cmentarzu parafialnym w miejscowości Rutka-Tartak.
Opracowała Irena Kasperowicz-Ruka na podstawie wskazanych źródeł1.
1https://wbh.wp.mil.pl/pl/skany/detale_wyszukiwarka_bazy_personalne/559095/; https://wbh.wp.mil.pl/pl/skany/wyszukiwarka_kartoteka_personalno_odznaczeniowa/?strona=48&szufladka=STYC-SULA; osadnicy_wojskowi.pdf https://kresy.genealodzy.pl/zbior/pdf/osadnicy_wojskowi.pdf; ;
6.11.2025 r.
Za zgodą Pana dr Krzysztofa Skłodowskiego prezentujemy udostępnioną nam biografię:
Suchowilski Aleksander „Książko Michał”, ur. 27 III 1897 roku w Pobondziu w gminie Kadaryszki, syn Nikodema (kowala) i Weroniki z Brzezowskich. W latach 1905–1910 uczęszczał do szkoły początkowej w Rutce-Tartak, która ukończył z wynikiem bardzo dobrym. Następnie do 1914 roku pomagał „rodzicom w handlu”. Po wybuchu I wojny światowej wyjechał do guberni jarosławskiej, gdzie w 1917 roku ukończył czteroklasową szkołę miejską w Myszkiniu. Po październiku 1917 roku wrócił do Kadaryszek. Od 1 XII 1918 roku „sprawował urząd pomocnika sekretarza gminnego”. 5 VIII 1918 roku pod pseudonimem „Michał Książko” wstąpił do POW i był jej członkiem do 30 VIII 1919 roku. Jak napisał: „Teren w którym służyłem w P.O.W. tj. Kadaryszki i tereny, na których musiałem bardzo często przebywać (Lubowo i Wiżajny gminy) był bardzo niebezpieczny. Niebezpieczeństwo zagrażało ze strony okupantów ich wojsk i żandarmerii, lecz w znacznym stopniu od miejscowej ludności, bowiem w okolicach tych w bardzo dużej ilości zamieszkują Niemcy i Litwini. Dla ludności polskiej w miejscowościach tych trzeba było rozpowszechniać ducha polskości wśród młodzieży wiejskiej, w celu zdobywania członków i krzewienia organizacji. […] Z rozkazu p.p. Lecha [Franciszka Juszczyka] i [Janusza] Ostrowskiego pełniłem funkcje: łącznika, wywiadowcy i zbrojmistrza oraz jako sekcyjny na gm. Kadaryszki organizowałem oddziały i ćwiczyłem ich. Gromadziłem broń i amunicję na powstanie sejneńskie. W 1919 roku aby zapobiec wywozowi drzewa z lasu Jałowo, Poszeszupie i Bondziszki przez okupantów do Niemiec zerwałem z obywatelem Kojakiem Piotrem [i Bronisławem Boniszewskim] część mostu wąskotorowej kolejki Pobondziach [Pobondziu] i następnie próbowałem odebrać Niemcom tą kolejkę przy pomocy namówienia ludności miejscowej, bo miałem za zadanie ochrony i pieczy mienia państwowego, lecz z powodu przybycia karnej ekspedycji kolejka została rozebrana przez Niemców”. Przenosił meldunki z Suwałk oraz prowadził wywiad o stanie sił niemieckich na terenach litewskich. W czasie powstania sejneńskiego był sekcyjnym (w innym dokumencie podał że walczył w sekcji „p. [Stefana] Chełmińskiego”). Brał udział w walkach o Sejny 23 i 25 sierpnia. 25 sierpnia został dwukrotnie ranny w lewą nogę. Jak zapisał: „jednak nie tracąc ducha podtrzymywałem sekcję, wytężyłem siły i wypełzłem z Sejn”, a następnie „przy tak trudnych okolicznościach jakie przeżywali członkowie w czasie odwrotu z Sejn, w niewytłumaczony sposób koledzy moi zanieśli mnie poza m. Sejny. […] Zbieg okoliczności doprowadził do tego, że nie zostałem na placu boju dla pastwy litewskiej”. Następnie przewieziony został do szpitala w Suwałkach. „Z chwilą polepszenia się na zdrowiu” 2 IX 1919 roku wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego. Według wpisu sporządzonego przez PKU Suwałki w Karcie Rejestracyjnej od 2 IX 1919 roku służył jako ochotnik w 10 Pułku Strzelców Polskich (Armii gen. Hallera), przemianowanym później na 52 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych i do 15 XI 1920 roku brał udział w walkach na froncie polsko-bolszewickim. 1 I 1921 roku został odkomenderowany do Urzędu Gospodarczego 12 Dywizji Piechoty na funkcję pisarza „pełniąc funkcję podoficera mundurowego i broni oraz pocztowego”. 15 VII 1921 roku, po likwidacji Urzędu Gospodarczego został przeniesiony do PKU Suwałki, gdzie samodzielnie prowadził Dział Poborowy II (próśb). Awansował do stopnia starszego szeregowego. 18 XII 1922 roku został zwolniony do rezerwy. 19 XII 1922 roku objął posadę pomocnika pisarza, a później pisarza Gminy Kadaryszki z siedzibą w Rutce-Tartak. Jednocześnie w latach 20. otrzymał działkę o powierzchni 10,7428 ha z rozparcelowanego majątku Kadaryszki, a 30 IX 1932 roku w myśl Ustawy o bezpłatnym nadziale ziemią żołnierzy Wojska Polskiego wystąpił o jej przekwalifikowanie z płatnej na bezpłatną,. Był bardzo aktywny społecznie. Pełnił funkcje prezesa Ogniska Związku Osadników, prezesa Związku Strzeleckiego, sekretarza Placówki Związku Peowiaków, sekretarza Związku Rezerwistów i Byłych Wojskowych RP, skarbnika Gminnego Koła BBWR, sekretarza Kółka Rolniczego oraz sekretarza utworzonej 29 XI 1930 roku spółdzielni Rolniczo-Budowlanej w Rutce-Tartak. Był żonaty z Bronisławą, z którą miał pięcioro dzieci, w tym trzech synów: Mariana (ur. 19 VI 1925), Henryka (ur. 19 VII 1927) i Zdzisława (ur. 1 X 1929) oraz córkę Zofię (po mężu Żylińska). W początkowym okresie okupacji niemieckiej wszedł w skład konspiracyjnej grupy „Legia Piłsudskiego”, utworzonej przez kpt. Zenona Jaremickiego. Według informacji rodziny w 1943 roku został aresztowany przez Niemców i został osadzony w obozie koncentracyjnym w Jaworznie, a następnie w KL Auschwitz, gdzie prawdopodobnie zginął (ostatnia wiadomość pochodzi z 1945 roku, według informacji podanej przez Andrzeja Jaśkiewicza w książce Otulone, Szeszupą, Szelmentką i Wiatrołużą zginął w 1943 roku w tak zwanym Jałowym Lesie, zastrzelony przez niemieckich żandarmów, wraz z Janem Butkiewiczem ze wsi Potopy, podczas eskortowania do więzienia w Suwałkach). Mimo poszukiwań prowadzonych przez rodzinę po wojnie nie udało się ustalić jego losów. W 1932 roku został odznaczony Medalem Niepodległości, zamienionym rok później na Krzyż Niepodległości oraz Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Krzyżem POW i Odznaką honorową „Za Ofiarną Pracę”.
Opracował Krzysztof Skłodowski.
10.11.2025 r.
Dzięki uprzejmości Pana Andrzeja Zdancewicza nawiązany został telefoniczny kontakt z Panem Zygmuntem Suchowilskim, który potwierdził, iż jego Dziadek, Aleksander Suchowilski, działał w AK, ukrywał się, został przez Niemców aresztowany i zesłany do niemieckiego obozu koncentracyjnego. Reszta rodziny, żona i trzech synów, została wywieziona na roboty przymusowe na tereny okupowane przez Niemców. Rodzinnym gospodarstwem opiekował się w tym czasie krewny, Sylwester Kruwelski. Uwięzionemu Aleksandrowi Suchowilskiemu wysyłał do obozu w Jaworznie paczki żywnościowe. Okoliczności i miejsce śmierci Aleksandra Suchowilskiego nie są niestety znane. Prawdopodobnie zginął w ,,marszu śmierci” więźniów obozu, przemieszczanych w inne miejsca przy silnym mrozie. Podjęte przez Pana Zygmunta Suchowilskiego poszukiwania Dziadka przez Czerwony Krzyż nie przyniosły niestety żadnych nowych wiadomości. Dziękujemy Panu Andrzejowi Zdancewiczowi i Panu Zygmuntowi Suchowilskiemu za pomoc w staraniach o ustalenie losów Aleksandra Suchowilskiego w czasie II wojny światowej.
1.11.2025 r.
Pan Zygmunt Suchowilski opowiedział nam o losach Bronisława Suchowilskiego, młodszego brata Aleksandra. Urodził się w 1907 r., do czasów II wojny światowej był kawalerem i mieszkał z bratem i jego rodziną. Aby uniknąć niemieckiej okupacji udał się do rodziny na Litwę i za pewien czas został przez Rosjan wywieziony na Syberię, gdzie pracował w kopalni przykuty do taczki. Wyrwał się z Rosji z Armią gen. Władysława Andersa. Pod Monte Cassino walczył w stopniu szeregowego w 11 batalionie łączności. Został odznaczony Krzyżem Monte Cassino (nr 172). Po zakończeniu II wojny światowej dołączył do swojej rodziny, ojca, matki i siostry w Kanadzie. Zmarł w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej.
Opracowała Irena Kasperowicz-Ruka na podstawie informacji otrzymanych od Pana Zygmunta Suchowilskiego oraz: http://krzyz.montecassino.eu/search_name.php
| Lp. | Stopień | Nazwisko i imię | Rocznik i Nr. Ew. | Nr. Krzyża Monte Cassino | Uwagi | Lokalizacja |
| 496. | szer. | Suchowilski Bronisław | 1907/172 | 40934 | 11_batalion_lacznosci |