(TADEUSZ CZESŁAW BIZIO 1924-1997, ZYGMUNT MARIAN BIZIO 1922-1978)
23.04.2025
Dzięki wspomnieniom, spisanym przez syna Józefa Bizio – Tadeusza, opublikowanym w „Nadwarciańskim Roczniku Historyczno-Archiwalnym” nr 31 pod tytułem „Opowiedziane i ocalone od zapomnienia … Byłem tułaczem”, a udostępnionym mi przez jego córkę – Panią Bernadetę Piszczygłowa oraz dodatkowym informacjom i dokumentom odnalezionym w internecie udało się odtworzyć kompletny życiorys (lata wojenne i powojenne) Józefa Bizio i jego dwóch synów – Tadeusza i Zygmunta (w odnalezionych dokumentach widnieją różne daty urodzin Tadeusza: 09.02.1924r. Rutki Stare, 07.02.1924r. oraz 09.03.1924r.; natomiast Zygmunt ur. się 22.05.1922 w Międzyrzeczu).
Józef Bizio jako funkcjonariusz Straży Granicznej pracował w Wilanowie, Rutkach Starych, Szczuczynie, Grajewie, a następnie w miejscowości Ratajłowa – Nadwórna na granicy słowackiej w pobliżu Rumunii. W 1929r. przeniesiono go na 11 lat do Kartuz, gdzie pełnił funkcję dowódcy kompanii SG. W 1937r. został przeniesiony z Inspektoratu Granicznego „Brodnica” do Pomorskiego Okręgu SG, a następnie w okresie od sierpnia do listopada 1938r. przebywał na III kursie komendantów komisariatów. (https://fundacja100.pl/krzyz-i-medal-niepodleglosci/lista-odznaczonych/jozef-bizio). W sierpniu 1939r. Józef Bizio został przeniesiony do Brodnicy na stanowisko zastępcy inspektora SG na 5 powiatów. (w „Gazecie Kartuskiej” z dn. 15.08.1939r. widnieje odpowiednia notatka https://polona.pl/item-view/ec0f67f2-c9c0-44fd-a287-1abafeb6bc04?page=1 ). 01.09.1939r. podobno był komendantem KSG Lubawa. (https://www.dws.org.pl/viewtopic.php?f=159&t=134092&p=1876507&hilit=bizio#p1876507 ). Na Pomorzu, jak napisała Pani Irena Kasperowicz-Ruka powyżej, ukrywał się, gdyż jako pracownikowi SG groziło mu aresztowanie i rozstrzelanie przez Niemców.
Po wybuchu II wojny światowej Józef Bizio pełnił w Toruniu równolegle dwie funkcje: oficera łącznikowego przy gen. Bortnowskim (dowódcy Armii Pomorze) oraz dowódcy warty dozorującej bezpieczeństwo dwóch mostów na Wiśle. Po klęsce Armii Pomorze przeniesiono go do województwa kieleckiego, gdzie był dowódcą batalionu, a następnie przesunięto do obrony Warszawy. Po kapitulacji Warszawy przyjechał na Polesie, gdzie z rozbitków Armii Polskiej miano utworzyć jednostki WP. Nadszedł jednakże 17 września 1939r. Rodzina Bizio zamieszkała w Wołkowysku. 20.06.1940r. NKWD aresztowało Józefa. Jako byłego pracownika Straży Granicznej uznano go za niebezpieczny element dla Związku Radzieckiego (https://zbioryspoleczne.pl/api/files/view/150286 ; https://cdn.calisphere.org/data/13030/2m/tf5c60042m/files/DeporteesReports1.pdf str. 17). Przebywał w więzieniu w Białymstoku, Mińsku, na Łubiance w Moskwie. Żona Helena z dwoma synami Tadeuszem i Zygmuntem przeniosła się do swojej matki do Międzyrzecza. Próbowali uciekać do Lwowa, ale zostali zmuszeni do powrotu pod Wołkowysk. 20.06.1941r. całą rodzinę zatrzymało NKWD, a następnie wywieziono ich na Sybir. Po dwóch tygodniach przybyli do Krasnojarskiego Kraju. Najpierw przebywali w obozie w Aczyńsku, następnie w kołchozie Bierezowka, poddawani morderczej pracy. Na zesłaniu przebywali od lipca 1941r. do stycznia 1942r. Po ogłoszeniu amnestii Tadeusz i Zygmunt wraz z matką udali się do punktu zbornego Ługowaja, by wstąpić do tworzonej w ZSRR Armii Polskiej. Babcia – Weronika Sokołowska pozostała do repatriacji. Po wojnie wróciła do Polski. Zmarła w 1952r. i jest pochowana na cmentarzu w Bogdańcu pod Gorzowem Wlkp. W Armii Polskiej w ZSRR Tadeusz był od 10 do 31 marca 1942r. Potem 01.04.1942r. został włączony pod dowództwo brytyjskie na Środkowym Wschodzie. W PSZ służył od 01.04.1942r. do 31.10.1946r. Brał udział w operacjach wojennych we Włoszech od 13.12.1943r. do 18.01.1945r. Ochotników do wojska z ZSRR przetransportowano do Pahlavi w Iranie, następnie do Teheranu, Bagdadu, Bejrutu, Damaszku, Izraela i Egiptu. W Izraelu przeszli przeszkolenie wojskowe i otrzymali angielskie umundurowanie. W 1943r. Zygmunt Bizio został skierowany statkiem dookoła Afryki do Wielkiej Brytanii i przydzielony do RAF: w stopniu kaprala (AC2) był nawigatorem-uczniem w 304 Dywizjonie Bombowym ( https://listakrzystka.pl/bizio-zygmunt-marian/ ). Natomiast Tadeusza skierowano do Włoch, do portu Tarent. Na początku maja 1944r. 3 Dywizję Strzelców Karpackich, w której był Tadeusz Bizio, przetransportowano w pobliże Monte Cassino. Tadeusz brał udział w bitwie o Monte Cassino będąc w patrolu linii telefonicznej https://czasopisma.marszalek.com.pl/images/pliki/ksm/45/ksm4510.pdf ). Po zwycięstwie dywizję przeniesiono nad Adriatyk. Po kilku tygodniach żołnierze wrócili na pole walki, biorąc udział w zdobyciu m.in. Monte Piano. Po kapitulacji Trzeciej Rzeszy i zakończeniu II wojny światowej Tadeusz Bizio kontynuował naukę w szkole we Włoszech. W lipcu 1946r. został przetransportowany z Neapolu do Liverpoolu w Anglii. Od 01.11.1946r. był w Polskim Korpusie Rozmieszczenia w Wielkiej Brytanii. Do lata 1948r. mieszkał na poamerykańskim lotnisku Bodney w pobliżu Brandon. Tam dokończył swoje średnie wykształcenie oraz był przysposabiany do życia cywilnego. W 1948r. został przewieziony do obozu wojskowego koło Londynu (Horsham). Przeniesiony do rezerwy 01.07.1948r., zwolniony 31.10.1948r. Odznaczony Krzyżem Walecznych, Medalem za II wojnę światową oraz Krzyżem Monte Cassino, Brytyjską Gwiazdą, Gwiazdą Italii i Medalem Obronnym. W 1949r. Tadeusz przeniósł się do Derby, gdzie już pracował jego brat Zygmunt. Brat początkowo naprawiał radia, następnie pracował w fabryce kotłów do elektrowni, a później skończył angielską politechnikę i był kierownikiem kreślarni. Zygmunt Bizio zmarł 30.05.1978r. Jest pochowany na cmentarzu przy Nottingham Road, Chaddesden, Derby, Anglia – kwatera A28 78567 https://www.facebook.com/story.php?story_fbid=781097397525406&id=100068754573602 ; https://www.findagrave.com/memorial/256468434/zygmunt-marian-bizio ). Natomiast Tadeusz Bizio imał się różnych zajęć: pracował w gazowni, w fabryce tekstylnej,
w zakładach chemicznych, 10 lat w kopalni węgla w Szkocji, jako konduktor autobusowy w Edynburgu. W 1950r. Tadeusz poślubił Genowefę Weber. https://www.familysearch.org/ark:/61903/1:1:QVDC-P8ZW?lang=en). 04.03.1960r. oboje otrzymali świadectwo naturalizacji. („The Edinburgh Gazette, 06.06.1960, https://www.thegazette.co.uk/Edinburgh/issue/17819/page/274/data.pdf). Żona Tadeusza – Genowefa (1934-2002), występująca również jako Jennifer Bizio, pracowała m.in. jako kierowca autobusu. Tadeusz nie zdecydował się jednakże pozostać na Zachodzie. 12.10.1968r. (w innym dokumencie 28.10.1968r.) na statku „Koszalin” przypłynął do Gdyni i zamieszkał w Bogdańcu koło Gorzowa Wlkp. W Polsce ożenił się po raz drugi z Krystyną. Mieli córkę Bernadetę. W 1982r. Tadeusz przeszedł na emeryturę. Tadeusz Bizio zmarł 15.08.1997r. Jest pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Gorzowie Wielkopolskim. (http://cmentarz.um.gorzow.pl/grobonet/start.php?id=detale&idg=40346) – sektor 12A, rząd 3, grób nr 6.
Józef Bizio po aresztowaniu przez NKWD w 1940r. swoją rodzinę zobaczył dopiero po roku i 8 miesiącach. Spotkał ich w punkcie zbornym w Ługowoje. Z ZSRR wydostał się z Armią Andersa. Ze względu na wiek nie mógł uczestniczyć w Kampanii Włoskiej – dozorował magazyny w Egipcie. Po zakończeniu wojny zamieszkał w Edynburgu. Zgodnie z informacją, jakiej udzieliła mi wnuczka Józefa Bizio – Pani Bernadeta Piszczygłowa – zmarł 25 lipca 1972r. w Edynburgu i tam został pochowany na cmentarzu Mount Vernon. Na chwilę obecną nie udało się zlokalizować jego grobu. Żona Józefa – Helena Bizio, z domu Sokołowska (ur. 15 lub 18.03. lub 05.05.1905r. w Międzyrzeczu, pow. Wołkowysk) w sierpniu 1942r. została ewakuowana z ZSRR do Iranu i przebywała w Teheranie (https://kpbc.ukw.edu.pl/Content/228757/PDF/ArchEmig_POPC_C02_04_nr_31.pdf).
Do Wielkiej Brytanii przybyła 10.10.1942r. Była ochotniczką w P.S.P.K. / PWSK (Pomocnicza Wojskowa Służba Kobiet). https://pism.org.uk/img/archiwum/dokumenty/A_11E/A_11_E_129.pdf). Zmarła 05.12.1945r. w wieku 40 lat. Jest pochowana na cmentarzu Mount Vernon Cemetery w Edynburgu, w Szkocji http://derekcrowe.com/poland/wargraves/photo.aspx?id=907 ) – Polish Group Section D grób 415.
Opracowała Katarzyna Eshun na podstawie wskazanych źródeł.