(Por. Powstańcy Sejneńscy. Część I – Wspomnienia i relacje. Część II – Notki biograficzne. Praca zbiorowa pod red. Sławomira Rutkowskiego. Sejneńskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, Sejny 2020, wydanie II, s. 49 – 50.)
Stanisław Szarejko ps. Wisznia (syn Szymona) urodził się 26 lutego 1896 roku we wsi i gminie Giby w powiecie suwalskim. Piętnastego marca 1919 roku wstąpił do POW i jako jej żołnierz brał udział w Powstaniu Sejneńskim (w stopniu szeregowego). W tym czasie na terenie Puszczy Augustowskiej k. Gib udało mu się samemu (jego kolega uciekł) wziąć do niewoli litewskiego oficera i kilku szeregowych żołnierzy, jego podkomendnych (Polacy mieli rozkaz traktować pobłażliwie Litwinów, jako braci, którzy się pomylili). Dwudziestego czerwca 1920 wstąpił do 35 Pułku Piechoty, w ramach którego brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Od 20 listopada 1920 r do 20 III 1921 r służył w 63 Pułku Piechoty (Toruńskim), gdzie 20 marca 1921 r. ukończył kurs podoficerski. Później wrócił do macierzystego 35 Pułku. Dwudziestego drugiego kwietnia 1921 r. został przeniesiony do rezerwy. Za „pracę w dziele odzyskania niepodległości” dostał Medal Niepodległości. Nadano mu też 15 grudnia 1938 r. Brązowy Krzyż Zasługi[1]. Otrzymał również pamiątkowy medal za walkę w latach 1918 – 1921. Udało się mu uniknąć ran. Jak wspominał, modlił się do Matki Boskiej Nieustającej Pomocy o zdrowie.
Ja, Stanisław Szarejko, urodziłem się dnia 26 lutego 1896 roku we wsi i gminie Giby, pow. suwalskiego. Do roku 1919 żyłem przy swoich rodzicach, pomagając im w pracy w polu i w czasie tym ukończyłem […] [liczba nieczytelna – SR] oddziały szkoły powszechnej. W miesiącu marcu dnia 15 roku 1919 wstąpiłem do P.O.W. w Gibach i po złożeniu przysięgi na ręce Komendanta Placówki Nr 4 Posejnele ob. Piotra Szyryńskiego i ob. Chałkowskiego, chodziłem na wszystkie tajne ćwiczenia i zbiórki oraz zbierałem broń i amunicję i roznosiłem tajne rozkazy. W dn.23. VIII. 1919 r. wezwany zostałem pod bron i brałem czynny udział w rozbrajaniu Litwinów w Gibach, Sejnach i Berżnikach. Później pełniłem służbę na placówce w Gibach. W między czasie wysłano mnie z kol. Bolesławem Pietuszką w patrol. Idąc we wskazanym kierunku, na gościńcu Kurzyńskim, prowadzącym do wsi Rygola z Gib, spotkaliśmy się w odległości 20 mtr. z patrolem litewskim, składającym się z oficera i 4-ch żołnierzy. Kolega mój Pietuszko, który szedł z tyłu, uciekł w przydrożne krzaki, a ja nie zważając na nie, oddałem strzał, alarmując tym samym placówkę. Rzuciłem się na Litwinów i wziąłem do niewoli oficera z koniem i 4-ch żołnierzy z wozem zaprzężonym w parę koni. Wziętych do niewoli dostarczyłem do dowództwa mojej placówki, a następnie odwieziono ich do Sejn, do władz wojskowych. W końcu 1919 r. po zajęciu Sejneńszczyzny przez wojska polskie P.O.W. została rozwiązana i ja zostałem zwolniony w dniu 15 września 1919 roku. W dniu 20 czerwca 1920 roku powołano mnie do wojska polskiego i wcielony zostałem do 63 p. p. [w książeczce wojskowej Stanisława Szarejki jest mowa o wcieleniu do 35 Pułku Piechoty] skąd po 3-ch [liczba 3 słabo czytelna – SR] tygodniach ćwiczen wyruszyłem na front bolszewicki i brałem udział w walkach pod Warszawą przy ofensywie i defensywie bolszewików, aż do zawieszenia broni. W miesiącu sierpniu 1921 r. z wojska zostałem zwolniony [w książeczce wojskowej jest mowa o przeniesieniu do rezerwy 22 kwietnia 1921 roku – SR]. Obecnie mieszkam stale w Gibach, mam żonę i troje dzieci. Prowadzę życie nędzne, utrzymując się z dorywczej pracy zarobkowej. Zarządzeniem Pana Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 17. IX. 1932 r. [liczba 3 w dacie słabo czytelna – SR] zostałem odznaczony Medalem Niepodległości. Jestem obecnie w Zarządzie Placówki Giby Zw. Peowiaków skarbnikiem. W Związku Rezerwistów-wiceprezesem. W Radzie Gminnej Radn [urwany tekst – SR] Giby [nieczytelne – SR] …onia 16 grudnia 1937 roku[2].
W 1939 i 1945 roku był poszukiwany przez Sowietów (w związku z działalnością dla Polski w 1919 i 1920), dlatego musiał się ukrywać u swojej siostry w Białorzeczce. Ostatecznie w czasie Obławy Augustowskiej w lipcu 1945 r. została aresztowana inna osoba o personaliach Stanisław Szarejko. Należy nadmienić, że prawdziwy poszukiwany nie brał udziału w partyzantce antysowieckiej czasów II wojny światowej, ani po jej zakończeniu.
Po napaści Niemiec na Polskę Stanisław Szarejko ukrył dokumenty związane z żołnierskimi życiorysami: własnym oraz Witolda Romatowskiego (swojego teścia), zakopawszy je w sobie wiadomym miejscu. Wraz z żoną odkopał je ponownie w roku 1985 i przekazał synowi Józefowi. Józef Szarejko należy również do donatorów, którzy dokonali wpłaty na budowę Pomnika Powstania Sejneńskiego i Czynu Niepodległościowego Ziemi Sejneńskiej. Stanisław Szarejko spoczywa na Starym Cmentarzu w Sejnach. Tutaj znajduje się też grób kuzyna Stanisława – Jana Szarejki, który poległ w czasie Powstania Sejneńskiego. Wiemy o nim tylko tyle, że pochodził z Gib i był bardzo młody, oraz że został odznaczony pośmiertnie Medalem Niepodległości („Monitor Polski” nr 179/1931, poz. 416).
Opracował Sławomir Rutkowski na podstawie dokumentów archiwalnych i informacji uzyskanych od syna, Józefa Szarejki oraz przy współpracy z Krzysztofem Skłodowskim.
[1]Dokumenty poświadczające nadanie tych odznaczeń są w posiadaniu syna Stanisława Szarejki – Józefa.
[2]Życiorys ten umieszczony jest na tylnej stronie „Arkusza ewidencyjnego”, który prawdopodobnie stanowi część „Zgłoszenia na krzyż P. O. W.”. Dokumenty te znajdują się w posiadaniu Józefa Szarejki.
4.09.2022 r.
Szarejko Stanisław „Wiśnia”, ur. 26 lutego 1896 roku w Gibach, syn Szymona i Franciszki z Tomkiewiczów. Ukończył trzy oddziały szkoły powszechnej. 15 marca 1919 roku zaprzysiężony na członka POW komendy lokalnej „Posejnele” Nr 4 w obwodzie sejneńskim. Uczestniczył w zbiórkach i ćwiczeniach, gromadził broń i amunicję, przenosił rozkazy. W czasie powstania w składzie kompanii pchor. Rosińskiego uczestniczył w rozbrojeniu posterunków litewskich w Gibach, Posejnelach i Berżnikach. Podczas patrolu wziął do niewoli oficera i czterech żołnierzy litewskich jadących wozem. 20 czerwca 1920 roku został powołany do wojska. Służył w 63 Pułku Piechoty, w szeregach którego brał udział m.in. w walkach pod Warszawą. Został zdemobilizowany w sierpniu 1921 roku. Mieszkał w Gibach, trudniąc się handlem i pracami dorywczymi („prowadzę życie nędzne”). Miał żonę i troje dzieci. W końcu lat trzydziestych pełnił funkcję skarbnika placówki Związku Peowiaków w Gibach, wiceprezesa Związku Rezerwistów oraz radnego gminy Giby. W 1932 roku został odznaczony Medalem Niepodległości. Jego prośba o ponowne rozpatrzenie wniosku i przyznanie Krzyża Niepodległości została odrzucona na posiedzeniu Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości 21 czerwca 1938 roku. W 1938 roku został odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi.
Opracował Krzysztof Skłodowski1.
1 https://www.facebook.com/people/Giby-Nasza-Historia/100064055194808/
Zarejestrowany GRÓB WETERANA
Na podstawie art.3 ust. 11 ustawy z dnia 22 listopada 2018 r. o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski (Dz. U. z 2018 r., poz. 2529) Prezes Instytutu Pamięci Narodowej poinformował, że mogiła Stanisława Szarejko, pochowanego na Starym Cmentarzu Parafialnym w Sejnach, została wpisana do centralnej ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski. Tabliczka z napisem GRÓB WETERANA WALK O WOLNOŚC I NIEPODLEGŁOŚĆ POLSKI oraz zaświadczenie z numerem ewidencyjnym mogiły zostały wręczone Rodzinie przez Przedstawiciela Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Białymstoku dnia 23 sierpnia 2022 r., w czasie uroczystości specjalnie w tym celu zorganizowanej przez Ośrodek Kultury w Sejnach oraz grupę przedstawicieli powstańczych rodzin w składzie: Halina i Jan Dzienisiewicz, Marta Dziemido, Irena Kasperowicz-Ruka, Bernard Kozakiewicz, Sławomir Rutkowski oraz Henryk Sylwista.
Pod adresem https://jzi.org.pl/geneo/ znajdujemy kopię aktu ślubu nr 20/1928 Stanisława Szarejko:
| Parafia | Sejny |
| Rok | 1928 |
| Akt | 20 |
| Data ślubu | 1928-02-11 |
| Imiona młodego | Stanisław |
| Nazwisko młodego | Szarejko |
| Miejscowość młodego (parafia) | Giby |
| Miejsce urodzenia młodego | Giby |
| Stan cywilny młodego | kawaler |
| Wiek młodego | 32 |
| Imiona młodej | Władysława |
| Nazwisko panieńskie młodej | Romatowska |
| Miejscowość młodej (parafia) | Dziemianówka |
| Miejsce urodzenia młodej | Dziemianówka |
| Stan cywilny młodej | panna |
| Wiek młodej | 20 |
| Imię ojca młodego | Szymon |
| Imię matki młodego | Franciszka  |
| Nazwisko panieńskie matki młodego | Tomkiewicz |
| Imię ojca młodej | Witalis |
| Imię matki młodej | Teresa |
| Nazwisko panieńskie matki młodej | Andrukanis |
| Świadkowie | Aleksander Kozłowski (44) gospodarz z Gib, złożył podpis Jan Miszkiel (22) gospodarz z Gib, złożył podpis |
| Młody uwagi | złożył podpis |
| Młoda uwagi | pozwolenie na ślub dane od matki, złożyła podpis |
| Inne uwagi | 3 zapowiedzi w kościele sejneńskim |
| Ślubu udzielał | ks. Wincenty Astasiewicz proboszcz sejneński |
| Akt podpisał | ks. Wincenty Astasiewicz |
| Księga | Śluby 1927-1930 |
| Osoba indeksująca | Urszula Orzechowska |